Velayet genel olarak küçüklerin, istisnai hallerde kısıtlıların bakım ve korunmalarının sağlanması için, onların şahısları ve malları üzerinde ana babanın sahip olduğu görev, yetki ve hakların tümü şeklinde tarif edilmektedir.
Bu tarife göre :
- velayetin kapsamı sınırlıdır
- geniş anlamda velayet çocuğun şahsı ve mallarının bakımı ve yönetimi ile çocuğun temsilini içerir
- evlilik devam ettiği sürece ana ve baba velayet hak ve ödevini birlikte yürütürler.
Velayet, nesep ilişkisinden kaynaklandığı için sadece çocuklar üzerinde söz konusu olur. Kural olarak reşit olmayan çocuklar, istisnai olarak da reşit çocuklar velayete tabi tutulur. Ana baba kural olarak evlilik içi çocuklar üzerinde kanunun gereği olarak kendiliğinden velayet hakkına sahiptirler. Evlilik dışı çocuklar üzerinde ana baba, kanuna göre kendiliğinden bu hakka sahip değildirler. Ancak hakim, velayeti ana ya da babaya bırakırsa o taraf velayet hakkına sahip olur.
Velayet, evlilik içinde doğan çocuklarda, çocuk daha doğmadan ana ya da babadan alınmamış olmadıkça, doğumla kendiliğinden kurulur. Bu halde velayetin kaldırılması, sonraki doğacak çocukları da kapsar. Çocuğa bir vasi atanır.
Nesebi düzeltilmiş çocuklarda, düzeltme evlenmeyle olmuşsa, velayet evlenmenin tamamlanmasıyla kendiliğinden yükümlenilir (kazanılır). Mahkeme kararı ile nesebin düzeltildiği durumlarda kararın kesinleştiği anda velayetin kazanıldığı kabul edilmektedir.
Evlat edinme halinde velayet hakkı, ergin olmayan evlatlık üzerinde evlat edinme sözleşmesinin tamamlanmasıyla kazanılır.
Velayet, kural olarak çocuğun reşit olmasına kadar devam eder. Velayetin kaldırılması, boşanma halinde çocuğun diğer eşe bırakılması, çocuğun başkası tarafından evlat edinilmesi ve velinin ölmesi halinde velayet çocuğun reşit olmasından önce de sona erer.
Kural olarak ana baba, evlilik devam ettiği sürece velayet hakkını birlikte kullanırlar. Yani ana baba, çocuğun bakım, eğitim, koruma gibi şahsına, mallarının idaresi gibi malvarlığına ilişkin konularda birlikte hareket ve çocuğu birlikte temsil ederler. Eski Kanun’da, eşlerin anlaşamamaları halinde babanın oyunu üstün gören kanun maddesi, yeni kanun ile değiştirilmiştir.