Evlenmenin Butlanı ( İptal Edilebilirliği)
Mutlak Butlan ile Batıl Olma (TMK 145)
Bazı durumlarda evlilik birliği çeşitli nedenlerle iptal edilebilir kabul edilmiştir. TMK 145. maddede mutlak butlan sebepleri, mevcut evlilik, ayırt etme gücünden sürekli yoksunluk, yasak derecede hısımlık ve evlenmeye engel olacak derecede akıl hastalığı olmak üzere sınırlı olarak sayılmıştır. Batıl evlilikler butlan davası ile sona erdirilir.
Mutlak Butlan Nedenleri
Mevcut Evlilik (TMK 145/1)
Yeniden evlenmek isteyen kimse, önceki evliliğinin sona ermiş olduğunu ispat etmek zorundadır.[1] Evlenme sözleşmesi yapıldığı sırada eşlerden biri zaten evli ise, yapılmış olan bu ikinci evlenme mutlak butlanla sakattır. İkinci eşin iyiniyetli olması da sonuç değişmez. Ancak, geçersiz olan ikinci evlilik devam ederken önceki evliliğin ortadan kalması durumunda ikinci evlenmede yeni eş iyiniyetli olduğu takdirde mutlak butlanla sakatlanmış olan bu evlenmenin iptaline karar verilemez.[2]
Önceki evlilik, ölüm, boşanma veya iptal sebebiyle sona erebilir. Bunun yanında, iyiniyetli yeni eş de yanılma sebebiyle mutlak butlan davası açarak ikinci evliliği ortadan kaldırabileceği doktrinde kabul edilmektedir.[3]
Ayırt Etme Gücünden Sürekli Yoksunluk (TMK 145/2)
Medeni Kanunun 145/2 hükmüne göre, eşlerden birinin evlenme sırasında sürekli bir sebeple ayırt etme gücünden yoksun bulunması da mutlak butlan sebebidir. Yine 125. maddeye göre, ayırt etme gücünden yoksunluk evlenme engelleri arasında sayılmaktadır.
Ayırt etme gücünün eksikliğinin mutlak butlan sebebi sayılması için süreklilik arzetmesi gerekir. Eşlerden birinin evlenme töreninin yapıldığı sırada ayırt etme gücünden geçici olarak yoksun olması TMK 148’e göre mutlak butlan değil nisbî butlan sebebi teşkil eder.
Ayırt etme gücünün sonradan kazanılması veya akıl hastalığının iyileşmiş olması durumlarında mutlak butlan davasını yalnız ayırt etme gücünü sonradan kazanan veya akıl hastalığı iyileşen eş açabilir.[4] Bu hallerde Cumhuriyet Savcısı’nın dava hakkı da ortadan kalkar, mutlak butlan sebebi nisbî butlan sebebine dönüşür.
Evlenmeye Engel Nitelikte Akıl Hastalığı (TMK 145/3)
Önceki Medeni Kanun döneminde, eşlerden birinin akıl hastalığına yakalanmış olması, herhangibir ayrıma dayanmaksızın kesin bir evlenme engeli sayılmasına karşın Yeni Medeni Kanun evlenmelerinde sakınca bulunmadığı resmi sağlık kurulu raporuyla anlaşılan akıl hastalarının evlenmelerine imkân tanımıştır.[5] Kişilerin evlendiği tarihte akıl hastası olup olmadıklarının tespiti Adli Tıp Kurumu tarafından yapılır.
Yasak Derecede Hısımlık (TMK 145/4)
Medeni Kanunun 129. maddesinde, üstsoy ile altsoy arasında; kardeşler arasında; amca, dayı, hala ve teyze ile yeğenleri arasında, kayın hısımlığı meydana getirmiş olan evlilik sona ermiş olsa bile, eşlerden biri ile diğerinin üstsoyu veya altsoyu arasında, evlat edinen ile evlatlığın veya bunlardan biri ile diğerinin altsoyu ve eşi arasında evlenme engeli kabul edilmiştir. Medeni Kanunun 145/4. maddesinde bu kişiler arasında yapılacak evlenmelerin mutlak butlanla batıl olacağı kabul edilmiştir.
[1] TMK 130
[2] TMK 147/3
[3] Akıntürk,Aile s.211
[4] TMK 147/2
[5] TMK 133 : Akıl hastaları, evlenmelerinde tıbbi sakınca bulunmadığı resmi sağlık kurulu raporuyla anlaşılmadıkça evlenemezler.
